Karst Meijer noemt zijn verzameling gedroogde planten de grootste privécollectie van Europa. Misschien zelfs wel van de wereld. Deze maand vierde het Herbarium Frisicum in Wolvega het veertigjarig bestaan.
Vanwege dat heuglijke feit opende het Herbarium Frisicum het eerste weekeinde van november de deuren van de voormalige dorpsschool aan de Schoolstraat voor publiek. Daar is de 66-jarige botanicus Karst Meijer, woonachtig in Havelte, in 2015 neergestreken met zijn bonte verzameling gedroogde planten. Alleen geopend op afspraak en veelal bezocht door studenten voor onderzoek. ,,Het is een dooie boel, maar het moet wel leven”, vindt Meijer.
In dat kader vereerde burgemeester André van de Nadort van Weststellingwerf het herbarium met een bezoek. Hij verrichte de opening van de overzichtstentoonstelling en mocht de bladeren van de Armeense braam, een zogenoemde dijkviltbraam oorspronkelijk afkomstig uit de Kaukasus, als 150.000e plant inpakken. Met het wegblazen van de zaadjes van een uitgebloeide paardenbloem wenste de burgemeester dat het herbarium tot in lengte van jaren in Wolvega zou kunnen blijven.
De collectie van Meijer telt 6000 gedroogde bramen (Rubus) en 15.000 paardenbloemen (Taraxacum) en dat vormde de basis voor het herbarium, dat in de afgelopen veertig jaar enorm is uitgebreid. Bij zijn zoektocht, die in Fryslân begon, ontdekte hij niet alleen een aantal nieuwe soorten, maar kwam ook tot de ontdekking dat veel soorten in de loop der jaren zijn uitgestorven.
De veldbiet
De liefde voor flora ontstond al op jonge leeftijd bij de in Noordwolde-Zuid geboren Meijer. ,,Mijn vader zat in het onderwijs en we woonden op een boerderij. Zo kwam ik al op jonge leeftijd in aanraking met de natuurhistorie. Op achtjarige leeftijd ging ik al met een buurmeisje op onderzoek uit en de veldbiet was mijn eerste ontdekking”, vertelt Meijer. ,,Dat was de bron en daar is mijn botanische interesse ontstaan.”
De Friese florist en onderwijzer Douwe Taeke Engelbertus van der Ploeg, geboren in Burgum, was een groot voorbeeld voor Meijer. Hij was de grondlegger van het eerste Friese herbarium, thans in Naturalis te bewonderen, en inspireerde Meijer tot de oprichting van Herbarium Frisicum in 1982, met als doel het vastleggen en herkennen van Nederlandse flora. ,,Het was niet de opzet om zo te groeien, maar dat komt op je pad”, vertelt Meijer, die moeilijk ‘nee’ kan zeggen.
Zwervend bestaan
Sinds dat moment kende het herbarium, dat in de loop der jaren is uitgegroeid tot de huidige proporties, een zwervend bestaan. ,,De collectie heeft veel omzwervingen gemaakt. Van een depot in Noordwolde en via Wapserveen en een slaapkamer in Wolvega zijn we na een oproep in de krant in het huidige pand aan de Schoolstraat terecht gekomen. Dat gebouw is in 2015 door Lutz Jacobi geopend.”
De collectie is door de jaren heen enorm uitgebreid en telt Inmiddels zo’n 150.000 planten, vrijwel allemaal gedroogd. Daarnaast is er ook een ‘natte’ collectie van planten op sterk water, zoals aardappelachtigen. Geschonken door de Radboud Universiteit in Nijmegen. De collectie dreigde naar het buitenland te gaan, maar daar stak Meijer een stokje voor. ,,Er zit soms wel 30 tot 35 jaar werk in en dat moet je veiligstellen voor de toekomst. Het is botanisch erfgoed.”
Vrieskist
Naast de contacten met diverse universiteiten (Groningen en Wageningen) heeft Herbarium Frisicum ook nauwe banden met Naturalis en de Harvard Universiteit in Amerika. De laatste stelde ook collecties beschikbaar. Er is in Wolvega ook een Joods-herbarium, een zee-herbarium en een apothekersherbarium te vinden. Daarnaast zijn er ook verzamelingen paddenstoelen en mossen. ,,Ik vond eens een grote doos vol met zo’n vijfhonderd mossoorten uit het Amazonegebied voor de deur. Gekregen van een universiteit in Brazilië.”
Ook kreeg Meijer herbaria aangeboden van particulieren, meestal na overlijdens of via een erfenis. Die schenkingen gaan dan vaak eerst een week in de vrieskist om zilvervisjes en ander ongedierte onschadelijk te maken. Want interventie van dergelijk ongedierte zou een gevaar betekenen voor de collectie in het opvanghuis voor botanisch erfgoed. ,,Een collectie bevat zoveel informatie. Het zijn soms complete levenswerken.”
DNA-onderzoek
Het gaat in Herbarium Frisicum om de opvang, het verwerken en openstellen van de collectie voor onderzoek. Dankzij de hulp van vele vrijwilligers is Meijer in staat om de flora te vereeuwigen. ,,Ik moet het allemaal uit eigen zak betalen en door sponsoring. Het is een soort ijdelheid. Een drive”, vertelt Meijer over zijn plantenpassie.
Samen met Marco Meijer en Erik van den Ham heeft hij een half jaar geleden het Herbarium Frisicum ondergebracht in een stichting om het voortbestaan te waarborgen. ,,Het is een unieke, mooie collectie en die wil je voor eeuwig laten bestaan. Want gedroogde planten kunnen ons nog een hoop leren. En door voortschrijdende DNA-onderzoeken komt een dode collectie steeds meer tot leven en kan van waarde zijn bij de voedselvoorziening.”
